4

4 ο Επιβάτης της Αίγινας - Απόψεις - Κριτικές - Προτάσεις - Μάιος – Ιούνιος 2009

Πρακτική Πρόγνωση του Καιρού

Αντικυκλώνας ή Βαρομετρικό Υψηλό

Αντικυκλώνας ή «Βαρομετρικό Υψηλό» είναι το σύστημα ατμοσφαιρικών πιέσεων, στο κέντρο του οποίου υπάρχουν οι υψηλότερες πιέσεις, οι οποίες ελαττώνονται προς την περιφέρεια. Είναι το αντίθετο από τον Κυκλώνα ή «Βαρομετρικό Χαμηλό». Στο σύστημα αυτό, η αλλαγή της διεύθυνσης του ανέμου (το προβέτζο που λέμε στη ναυτική διάλεκτο) γίνεται κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, στο βόρειο ημισφαίριο. Δηλαδή, όταν βλέπεις τον άνεμο κατά πρόσωπο, το κέντρο του συστήματος βρίσκεται στο αριστερό σου χέρι. Σε αντίθεση με τον κυκλώνα, στο κέντρο του οποίου επικρατούν πυκνά σύννεφα, βροχές ή χιόνια με ισχυρές καταιγίδες, στη κεντρική περιοχή του αντικυκλώνα επικρατεί, συνήθως, καλός καιρός, με ξαστεριά και ήπιους ανέμους. Είναι οι ιδανικές περιπτώσεις, στις οποίες ο καιρός δεν προκαλεί προβλήματα στην ακτοπλοϊκή μας συγκοινωνία και κάνει τα ταξίδια ευχάριστα. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις, κατά τις οποίες συνυπάρχουν σε μια περιοχή και επηρεάζουν το ένα τ’ άλλο και τα δύο βαρομετρικά συστήματα (βαρομετρικό χαμηλό και υψηλό).

Τότε, προκαλούνται θυελλώδεις άνεμοι, με διεύθυνση από το υψηλό στο χαμηλό. Κατά τα άλλα ο ουρανός είναι καθαρός, εκτός από μερικά σύννεφα (θύσανοι), σκορπισμένα στον ουρανό ή πάνω σε βουνοκορφές, που λαμβάνονται από τους ψαράδες σαν δείγματα, για να προβλέψουν το τοπικό καιρό. Τους ακούς να λένε, «έβγαλε συννεφάκι η Κινέττα, θα έχουμε ισχυρούς βοριάδες ή και φρέσκα μελτέμια το καλοκαίρι. Αλλά και η ΕΜΥ το αποδεικνύει επιστημονικά, όταν λέει ότι «η περιοχή μας επηρεάζεται από τον συνδυασμό υψηλών πιέσεων στη περιοχή των Βαλκανίων και τις χαμηλές στην ΝΑ Μεσόγειο, με συνέπεια να προκαλούνται ισχυροί βόρειοι – βορειοανατολικοί άνεμοι στο Αιγαίο». Κατά γενικό κανόνα υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ ατμοσφαιρικής πίεσης και ανέμου. Οι άνεμοι πνέουν παράλληλα ή σχεδόν παράλληλα με τις ισοβαρείς καμπύλες διασταυρώνοντας αυτές κατά μια μικρή γωνία από τις υψηλές προς στις χαμηλές πιέσεις. Η έντασή τους εξαρτάται από τη μεταβολή της βαρομετρικής πίεσης των ισοβαρών. Σ’ ένα σύστημα, όσο πιο συχνή και μεγάλη είναι αυτή η μεταβολή, τόσο πιο βίαιοι άνεμοι προκαλούνται.

Παρά το γεγονός ότι το «Βαρομετρικό Υψηλό» επιφυλάσσει, συνήθως, καλό καιρό σε μια περιοχή, όταν τύχει αυτό το «πάντρεμα» μεταξύ «Υψηλού» και «Χαμηλού», μπορεί να έχει λιακάδα, αλλά οι άνεμοι που προκαλούνται είναι πολύ ισχυροί και το ύψος κύματος μπορεί να φτάσει και τα 10 - 15 μέτρα! Ταξίδια με τέτοιες συνθήκες καταγράφονται στις μνήμες των ναυτικών και τα ξαναθυμούνται, όταν αποσύρονται στην εφεδρεία… Ένα τέτοιο ταξίδι, υπό έρμα, έτυχε το 1970 από Δανία προς «πράσινο κόλπο» της «νέα Γης», Φλεβάρη μήνα. Ήταν τόσο βίαιος ο διατοιχισμός, που κουνήθηκαν ακόμη και οι δεξαμενές του μηχανοστασίου! Φ.Χ.

Το Ψάρεμα με Φλόμο

Ο φλόμος είναι ένα περίεργο φυτό και φυτρώνει παντού στα βουνά της Αίγινας. Οι μίσχοι των ανθών του, μοιάζουν με λαμπάδες και μπορεί να φτάσουν μέχρι και ένα μέτρο μήκος. Τα άνθη του έχουν χρώμα κίτρινο, είναι φουντωτά και όλα μαζί αποτελούν ένα αρκετά μεγάλο και όμορφο μπουκέτο. Τα ζώα που βόσκουν στα βουνά δεν το πλησιάζουν, γιατί δεν τρώγεται, μυρίζει άσχημα και οι μίσχοι του έχουν ένα γαλακτώδη χυμό, που είναι ναρκωτικός, Αν γελαστούν και τον φάνε, ζαλίζονται και ναρκώνονται. Τον φλόμο τον χρησιμοποιούσαν παλαιότερα μερικοί ψαράδες, για να πιάνουν ψάρια, κυρίως, σφυρίδες, στείρες και ροφούς. Έτυχε, λοιπόν, τα χρόνια που ψάρευα επαγγελματικά με το γυαλί και τα καμάκια, να μάθω από τους παλαιότερους ψαράδες πως χρησιμοποιούσαν τον φλόμο για ψάρεμα. Στη περιοχή του Σαρωνικού δυτικά της Αίγινας στη περιοχή, που ορίζεται από τα Πλακάκια, Υψηλή, Αγκίστρι, Μονή και καταλήγει στον κόλπο του Μαραθώνα, υπήρχαν τόποι, στις 15 έως και 20 οργιές, με διάφορες σπηλιές, τρύπες και χαντάκια, όπου τρύπωναν τα μαυρόψαρα, σφυρίδες, στείρες και ροφοί. Οι παλαιότεροι ψαράδες είχαν ανακαλύψει αυτούς τους τόπους, ερευνώντας το βυθό με το γυαλί, κατά τη διάρκεια του ψαρέματος. Έβαζαν «σταυρωτά σημάδια» (στίγμα με τομή δυο ευθυγραμμίσεων κάθετων η σχεδόν κάθετων μεταξύ τους) και όταν επανέρχονταν κοιτούσαν εάν υπήρχαν ψάρια μέσα. Στη περίπτωση, που εντόπιζαν κάποιο ψάρι, άρχιζαν την προετοιμασία για το «φλόμωμά»του.

Η κάθε βάρκα που ασχολούνταν με το ψάρεμα του φλόμου είχε τρία ή και περισσότερα κομμάτια δίχτυα γύρω στις 15 οργιές, πλεγμένα με χοντρό σπάγκο και στα «καλαμέτα» τους (ψηλά σχοινιά, πάνω στα οποία πλέκονταν τα δίχτυα) έβαζαν πολλά και χοντρά μολύβια, για να πατώνει γρήγορα. Ο Γυαλιτζής έπιανε με το ένα χέρι του την άκρη του διχτυού και με το άλλο κρατούσε το γυαλί, για να βλέπει και να το κατευθύνει κατάλληλα, δίνοντας τα ανάλογα παραγγέλματα στον κωπηλάτη. Η άλλη άκρη του διχτυού ήταν δεμένη μ’ ένα σχοινί, με τη βοήθεια του οποίου και τις κατάλληλες μανούβρες του κωπηλάτη, έζωνε τη φωλιά του ψαριού δημιουργώντας ένας είδος περίφραξης. Αφού ολοκληρωνόταν το ζώσιμο, ο γυαλιτζής έδενε ένα καλαδούρι (σημαδούρα) στην άκρη του σχοινιού και το πετούσε στη θάλασσα. Μετά άρχιζε η προετοιμασία του φλόμου για τη διαδικασία του φλομώματος. Ο γυαλιτζής κοπανούσε τα κλωνιά του φλόμου μ’ ένα ξυλοκόπανο πάνω στη κουπαστή, μέχρι να βγάλουν το γάλα τους (την ναρκωτική ουσία τους) και όλα μαζί τα έδενε, σχηματίζοντας ένα μεγάλο μασούρι. Μετά ετοίμαζε το κακαβί, ένα κομμάτι μολύβι, βάρους 8-10 κιλά, με τρύπα στη μέση, στην οποία περνούσε ένα στηλιάρι, στην μία άκρη του οποίου σφηνωνόταν ένα καμάκι και στην άλλη υπήρχε τρύπα για να δένεται το σχοινί, με το οποίο το κατεύθυνε από πάνω ο γυαλιτζής, όπου ήθελε.

Με το καμάκι κάρφωνε την μια άκρη του μασουριού και το υπόλοιπο κρατιόταν σε οριζόντια θέση (σαν πολεμικός κριός). Σιγά, σιγά καλουμάριζε το σχοινί με το κακαβί και έφερνε το φλόμο κοντά στη τρύπα του ψαριού, δίνοντας τις κατάλληλες εντολές στο κωπηλάτη, όπως «έλα κοντά»,«έλα ανοιχτά», «μπρος», «σία» κλπ, μέχρι να κατορθώσει να βάλει το μασούρι μέσα στη τρύπα. Μετά απελευθέρωνε το κακαβί, για να κατεβάσει και δεύτερο μασούρι, το οποίο έβαζε κοντά στο άλλο. Με αυτό τον τρόπο φλόμωνε το ψάρι, το οποίο δεν άντεχε να καθίσει πολύ χρόνο μέσα στη τρύπα. Για τη σφυρίδα μία ώρα ήταν αρκετή, να αναγκαστεί να βγει έξω, για να αναπνεύσει σε καθαρό νερό. Μόλις έβγαινε έξω έπεφτε πάνω στο δίχτυ, με το οποίο ήταν ζωσμένη η τρύπα και πιανόταν. Για τις στείρες περνούσαν ακόμη και δυο ώρες για να φλομώσουν και να βγουν έξω, ενώ για τους ροφούς έπρεπε να περάσουν τέσσερις ή και 5 ώρες, γιατί είχαν μεγαλύτερη αντοχή. Η βάρκα, μετά το πρώτο φλόμωμα, πήγαινε σε άλλες φωλιές, μέχρι να τελειώσει όλος ο φλόμος, που υπήρχε.

Στη συνέχεια επέστρεφε στη πρώτη φωλιά, απ’ όπου άρχιζε το λεβάρισμα του διχτυού. Ξανακάρφωνε τα μασούρια του φλόμου και τα ’περνε επάνω όλα, για να ξεφλομώσουν οι φωλιές. Αυτό ήταν βασικό, γιατί συνέβαινε πολλές φορές, την άλλη μέρα, οι ίδιες τρύπες να έχουν καινούργια ψάρια μέσα. Η χαρά των ψαράδων ήταν μεγάλη, όταν στο δίχτυ πιάνονταν μία ή και περισσότερες σφυρίδες από 5 μέχρι και 10 οκάδες η κάθε μια. Είναι προφανές ότι οι συνθήκες εργασίας, κάτω από τις οποίες γινόταν αυτό το είδος ψαρέματος ήταν πάντα δύσκολες (ζέστη, κρύο, βροχή, κυματισμός, ρεύματα κλπ) και για τους δύο συντρόφους! Ο ένας ήταν σκυμμένος στο γυαλί κι ο άλλος καργάριζε στα κουπιά όλη μέρα, μ’ ένα κομμάτι ψωμί και τυρί στα κλεφτά, χωρίς να σταματάει η δουλειά! Η επιστροφή, λοιπόν, στο λιμάνι χωρίς καλό ή καθόλου μεροκάματο ήταν ένα πολύ δυσάρεστο γεγονός για τους ίδιους και τις οικογένειές τους!

Αγαπητοί αναγνώστες, τώρα που μάθατε πως ήταν ο βυθός της θάλασσας του Σαρωνικού πριν 50 – 60 χρόνια, με στεναχωρεί ιδιαίτερα να σας πως ότι σήμερα. όταν κάνω καμιά βόλτα, δεν βρίσκω τίποτα. Όλα έχουν καλυφτεί με μια γλοιώδη λάσπη, τοξική, νεκροσαβανωμένα, γιατί δεν υπάρχουν ψάρια να σκαλίσουν και να διατηρήσουν τις φωλιές ανοιχτές. Κι αν πλησιάσει κάτι ζωντανό, αμέσως εξαφανίζεται για να γλιτώσει………….

Γιάννης Λουκάτος